ناباروری و درمان با استفاده از پیشرفت های پزشکی
+
تقریباً 48 میلیون زوج در سراسر جهان با ناباروری زندگی می‌کنند
ناباروری به عنوان عدم بارداری پس از ۱ سال رابطه جنسی منظم بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری تعریف می‌شود. اگرشما بالای ۳۵ سال سن دارید، ارزیابی پزشکی برای بررسی علت ناباروری پس از ۶ ماه تلاش برای باردار شدن توصیه می‌شود. اگر بالای ۴۰ سال سن دارید، همین حالا با متخصص زنان و زایمان خود در مورد ارزیابی پزشکی صحبت کنید.
- ناباروری اولیه: شما هرگز باردار نشده‌اید و پس از یک سال (یا شش ماه اگر ۳۵ سال یا بیشتر دارید) رابطه جنسی منظم و بدون محافظت، نمی‌توانید باردار شوید.
- ناباروری ثانویه: پس از حداقل یک بارداری موفق، نمی‌توانید دوباره باردار شوید.
- ناباروری بدون دلیل: آزمایش باروری دلیلی برای عدم توانایی زن یا مرد در بارداری پیدا نکرده است.
شایع‌ترین علت ناباروری در زنان، مشکل در تخمک‌گذاری است. شایع ترین علت ناباروری مردان، مشکل در سلول های اسپرم و نحوه عملکرد آنهاست. عوامل دیگری که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارند عبارتند از:
- سن
- سبک زندگی
- وضعیت سلامتی
گاهی اوقات هیچ دلیلی برای ناباروری پیدا نمی‌شود. به این ناباروری، ناباروری بدون دلیل می‌گویند.
از ناباروری‌ها مربوط به زنان است
از ناباروری‌ها مربوط به مردان است
از ناباروری‌ها مربوط به هر دو طرف هست
یا علت آن مشخص نیست
از زوج های نابارور بیش از یک عامل
در ناباروری خود دارند
برای زوج‌های سالم در دهه ۲۰ یا اوایل دهه ۳۰ زندگی، احتمال بارداری یک زن در هر چرخه قاعدگی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد است. این درصد در اوایل دهه ۳۰ زندگی یک زن شروع به کاهش می‌کند. تا سن ۴۰ سالگی، احتمال بارداری یک زن به کمتر از ۱۰ درصد در هر چرخه قاعدگی کاهش می‌یابد. باروری یک مرد نیز با افزایش سن کاهش می‌یابد، اما نه به طور قابل پیش‌بینی.
زنانی که کمبود وزن، اضافه وزن دارند یا بیش از حد ورزش می‌کنند، ممکن است برای باردار شدن با مشکل مواجه شوند. در زنان، سیگار کشیدن و نوشیدن الکل در سطوح متوسط یا زیاد ممکن است باروری را کاهش دهد. در مردان، سیگار کشیدن، نوشیدن زیاد الکل و مصرف مواد مخدر می‌تواند تعداد و حرکت اسپرم را کاهش دهد.
در زنان، چندین مورد می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد، از جمله:
- مشکلات مربوط به اندام‌های تولید مثلی یا هورمون‌ها
- زخم یا انسداد لوله‌های فالوپ (ناشی از عفونت‌های مقاربتی یا اندومتریوز)
- مشکلات مربوط به غده تیروئید یا غده هیپوفیز
در مردان، ناباروری می‌تواند زمانی ایجاد شود که لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه‌ها حمل می‌کنند، مسدود شوند.
چه پزشکی ناباروری را درمان می‌کند؟
وقتی به دنبال درمان ناباروری هستید، باید با متخصص زنان و زایمان خود شروع کنید. مردان باید به یک متخصص ارولوژی مراجعه کنند. مهم است پزشکی پیدا کنید که با او راحت باشید.
آیا ناباروری قابل درمان است؟
بله، اما به علت آن بستگی دارد. در ۸۵ تا ۹۰ درصد موارد، اصلاح سبک زندگی، دارو، فناوری کمک باروری (ART) یا جراحی می‌تواند ناباروری را درمان کند و به زن اجازه بارداری دهد.
چگونه می‌توانم از ناباروری جلوگیری کنم؟
- داشتن رژیم غذایی متعادل و وزن ایده آل برای بدن شما
- سیگار نکشید، از مواد مخدر استفاده نکنید، الکل ننوشید.
- برای بیماری‌های مقاربتی تحت درمان قرار بگیرید.
- محدود کردن قرار گرفتن در معرض آلودگی های محیطی.
- از نظر جسمی فعال باشید، اما در ورزش زیاده‌روی نکنید.
- بارداری را تا سنین بالا به تعویق نیندازید.
- استفاده از روش‌های حفظ باروری (انجماد تخمک یا اسپرم)
درمان ناباروری عمدتاً به علت و اهداف شما بستگی دارد. سن شما، مدت زمانی که برای بارداری تلاش کرده‌اید و ترجیحات شخصی شما، عوامل مهمی برای تصمیم‌گیری در مورد درمان هستند. گاهی اوقات، یک نفر به درمان نیاز دارد، اما در موارد دیگر، درمان شامل هر دو نفر می‌شود.
در بیشتر موارد، زنان و زوج‌های نابارور شانس بالایی برای بارداری دارند. مواردی مانند دارو، جراحی یا استفاده از فناوری کمک باروری (ART) می‌تواند کمک کند. گاهی، تغییر سبک زندگی یا بهبود دفعات و زمان مقاربت می‌تواند شانس بارداری شما را بهبود بخشد. درمان همچنین می‌تواند شامل ترکیبی از روش‌ها باشد.
- اصلاح سبک زندگی: افزایش یا کاهش وزن، ترک سیگار یا مصرف مواد مخدر و بهبود سایر شرایط سلامتی می‌تواند شانس بارداری شما را بهبود بخشد.
- داروها: داروهای باروری تخمدان‌های شما را برای تخمک‌گذاری بیشتر تحریک می‌کنند که این امر شانس بارداری شما را افزایش می‌دهد.
- جراحی: جراحی می‌تواند لوله‌های فالوپ مسدود شده را باز کند و پولیپ‌ها، فیبروم‌ها یا بافت اسکار را از بین ببرد.
01
لقاح آزمایشگاهی (IVF)
IVF شامل بازیابی تخمک‌ها از تخمدان شما و سپس قرار دادن آنها با اسپرم در ظرف آزمایشگاهی است. اسپرم، تخمک‌ها را بارور می‌کند. پزشک یک تا سه تخمک بارور شده (جنین) را به رحم شما منتقل می‌کند.
02
تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI)
این روش ممکن است در طول فرآیند IVF انجام شود. یک جنین‌شناس یک اسپرم را مستقیماً به هر تخمک تزریق می‌کند. سپس، یک پزشک یک تا سه جنین را به رحم شما منتقل می‌کند.
03
تلقیح داخل رحمی (IUI)
پزشک از یک لوله بلند و نازک برای قرار دادن اسپرم مستقیماً در رحم شما استفاده می‌کند.
04
رحم اجاره ای
افرادی که رحم فعال ندارند یا بارداری برای آنها خطر جدی برای سلامتی دارد، ممکن است IVF را با استفاده از یک رحم اجاره ای انتخاب کنند. در این حالت، جنین زوج در رحم فردی قرار می‌گیرد که توانایی حفظ آن را است.
05
تخمک یا اسپرم اهدایی
برخی از زوج‌ها برای بچه‌دار شدن با استفاده از فناوری کمک باروری (ART) به کمک بیشتری نیاز دارند. ART به هرگونه درمان باروری گفته می‌شود که شامل دستکاری اسپرم یا تخمک توسط پزشک می‌شود.
تقریباً از هر ۱۰ زوج، ۹ زوج پس از انجام درمان های باروری باردار می شوند. میزان موفقیت بسته به علت ناباروری، سن زوجین و سایر عوامل متفاوت است. ناباروری و درمان آن عوارض جانبی عاطفی، جسمی، مالی و روانی دارد. فراموش نکنید که در طول فرآیند درمان ناباروری، مراقب خود باشید و با خود و همسرتان صبور باشید. ناباروری آسان نیست، بنابراین خود را با افراد حامی احاطه کنید. گاهی اوقات، به اشتراک گذاشتن احساسات خود با افرادی که درک می‌کنند شما چه چیزی را تجربه می‌کنید، می‌تواند مفید باشد.
آیا استرس بر موفقیت IVF تأثیر می‌گذارد؟
تحقیقات نشان می‌دهند که استرس می‌تواند چرخه قاعدگی را مختل کند و پاسخ تخمدان به درمان‌های باروری را کاهش دهد؛ شاید خودتان تجربه کرده باشید که در دوره‌ای که استرس زیادی داشته‌اید، یک ماه پریود نشده‌اید. علاوه بر این، استرس می‌تواند رفتارهایی ایجاد کند که باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی، مصرف سیگار یا الکل.
دوره طولانی IVF و تزریقات مکرر نیز برای بیماران استرس‌زا است. یک بررسی نشان داد که حدود ۴۵٪ بیماران در تزریق‌ها اشتباه می‌کنند. نکته مهم اینجاست که روزهای اولیه مرحله تحریک تخمدان بسیار حساس هستند؛ هر چه خطاهای بیمار و استرس او کمتر باشد، احتمال نتیجه بهتر افزایش می‌یابد. مطالعات دیگر نیز نشان داده‌اند که افزایش اضطراب می‌تواند باعث کاهش میزان لقاح و تعداد جنین‌های قابل انتقال شود و استرس مزمن بر مرحله انتقال جنین و شانس بارداری تأثیر منفی دارد.
کیفیت داروها هم اهمیت زیادی دارد؛ وقتی شما این همه سختی و استرس را تحمل می‌کنید، طبیعتاً انتظار دارید بهترین نتیجه را دریافت کنید. داروهای با کیفیت می‌توانند شانس موفقیت IVF را افزایش دهند و فشار روحی را کاهش دهند.
مرحله اول: تحریک تخمدان
Ovarian Stimulation
هدف از این مرحله، تحریک تخمدان‌ها با استفاده از گنادوتروپین ها برای تولید چند تخمک بالغ در یک سیکل است.
دارو های پرکاربرد:
- Follitropin alfa
- Follitropin beta
- hMG
- این داروها روزانه تزریق می‌شوند.
کوریفولیتروپین آلفا
کوریفولیتروپین آلفا دارویی است که مانند سایر محرک‌های تخمدانی عمل می‌کند اما تفاوت اصلی آن در مدت اثر طولانی آن است.
با یک تزریق زیرجلدی در آغاز سیکل، می‌تواند تا یک هفته تحریک تخمدانی ایجاد کند و نیازی به تزریق روزانه r-FSH نیست.
این دارو معمولاً برای خانم‌هایی با وزن بدنی مناسب و در شروع درمان IVF استفاده می‌شود و ادامه درمان با داروهای دیگر انجام می‌شود.
انتخاب بین Elonva و سایر داروها بر اساس نظر پزشک و شرایط فردی بیمار صورت می‌گیرد.
مرحله دوم: جلوگیری از تخمک‌گذاری زودرس
برای جلوگیری از آزاد شدن زود هنگام تخمک ها، پزشک از یکی از دو نوع داروی آنتاگونیست یا آگونیست استفاده می کند
- آنتاگونیست‌های GnRH
- Cetrorelix
- Ganirelix
شروع سریع اثر دارند و معمولاً از روز 5 یا 6 تحریک تخمدان تجویز می شوند. داروی گانیرلیکس به صورت سرنگ از پیش پر شده و با استفاده راحت تر می باشد.
- آگونیست‌های GnRH
- Triptorelin
- Leuprolide
این داروها ابتدا باعث تحریک موقت ترشح هورمون‌ها شده و سپس با سرکوب محور هیپوفیز-تخمدان، از تخمک‌گذاری زودرس جلوگیری می‌کنند.
معمولاً در پروتکل‌های بلند (Long Protocol) استفاده می‌شوند. و شروع مصرف آنها معمولاً از اواخر سیکل قبل است.
انتخاب نوع دارو و پروتکل (آنتاگونیست یا آگونیست) کاملاً وابسته به شرایط هر فرد است و توسط پزشک تعیین می شود اما به طور کلی مزیت سیکل های آنتاگونیست کمتر بودن تعداد تزریقات و آسانتر بودن آنهاست.
مرحله سوم:
Trigger Shot
وقتی تخمک‌ها به اندازه مطلوب رسیدند، تزریق نهایی برای بلوغ تخمک انجام می‌شود.
- hCG
- GnRH آگونیست‌ها مثل Triptorelin
این دارو معمولاً حدود ۳۶ ساعت قبل از تخمک‌کشی تزریق می‌شود.
مرحله چهارم: آماده‌سازی رحم
پروژسترون
برای آماده‌سازی رحم جهت لانه‌گزینی جنین، از هورمون پروژسترون استفاده می‌شود.
- دیدروژسترون (خوراکی)
- شیاف پروژسترون
- آمپول پروژسترون
فرم خوراکی پروژسترون نسبت به انواع دیگر پروژسترون ها ساده ترین روش مصرف دارو را دارد. مطالعات نیز نشان داده اند که بیمارانی که از دیدروژسترون استفاده کرده اند، علاوه بر نتیجه خوب خیلی رضایت بیشتری از روش درمان داشته اند.
پروژسترون ها از روز عمل پیک آپ تخمک یا قبل از انتقال جنین شروع می‌شوند و تا تست بارداری یا هفته‌های اول بارداری ادامه پیدا می‌کنند
داروهای مورد استفاده در درمان
ناباروری با روش IVF
لقاح آزمایشگاهی یا IVF یکی از روش‌های پیشرفته کمک‌باروری است که در آن، با استفاده از داروهای خاص، تخمدان‌ها تحریک شده و تخمک‌ها جمع‌آوری می‌شوند تا لقاح در خارج از بدن انجام گیرد.
آشنایی با داروهای مورد استفاده در این روند می‌تواند به درک بهتر مراحل درمان و افزایش همکاری شما با تیم درمانی کمک کند.
مسیر IVF پرهزینه، طولانی و پرچالش است و انتخاب داروها نقش بسیار مهمی در نتیجه درمان دارد. استفاده از داروهای با کیفیت بالا می‌تواند شانس موفقیت را افزایش دهد، این داروها با روش‌های مصرف ساده‌تر، احتمال خطا در تزریقات و سختی های درمان را کاهش می دهند. حتی داروهایی که در مراحل پایانی، مثل پروژسترون، استفاده می‌شوند اهمیت زیادی دارند تا بعد از همه این تلاش‌ها، درمان موفقیت‌آمیز باشد و بارداری موفقیت آمیز حاصل شود. این داروها در صورتی که برند باشند، با استانداردهای مطمئن تولید شده‌اند و برندهای اصلی آنها نیز در دسترس هستند تا هم کیفیت درمان حفظ شود و هم خیال بیمار راحت باشد.
- انتقال جنین: تازه (Fresh) یا منجمد (Frozen)
پس از لقاح، جنین‌ها ممکن است در همان سیکل به رحم منتقل شوند یا برای استفاده در آینده منجمد شوند.
- انتقال جنین تازه (Fresh Transfer):
- جنین ۳ تا ۵ روز پس از تخمک‌کشی به رحم منتقل می‌شود.
- این روش زمانی استفاده می‌شود که شرایط هورمونی و رحمی مناسب باشد.
- انتقال جنین منجمد (Frozen Embryo Transfer – FET):
- جنین‌ها پس از لقاح منجمد می‌شوند و معمولا در سیکل بعدی، پس از آماده‌سازی رحم، منتقل می‌شوند.
- در مواردی مثل خطر تحریک بیش‌ازحد تخمدان (OHSS) یا برای برنامه‌ریزی بهتر درمان، از این روش استفاده می‌شود.
در هر دو حالت، آماده سازی رحم با داروهای پروژسترونی انجام می‌شود و نوع انتقال با نظر پزشک و بر اساس شرایط بیمار انتخاب می‌شود.
نکات مهم برای شما:
- داروها را طبق دستور پزشک و در زمان تعیین شده مصرف کنید.
- در صورت بروز علائمی مانند درد شکم، نفخ شدید، تهوع یا تنگی نفس، با پزشک تماس بگیرید ، اینها علائم سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) هستند.
- از قطع یا تغییر دوز دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
برای مشاوره و اطلاعات درباره دارو ها و روش های درمان IVF با بهستان دارو در تماس باشید
سوالات متداول
آیا ناباروری فقط در سنین بالا رخ می دهد؟
خیر، اگرچه افزایش سن به ویژه بعد از 35 سالگی با کاهش کیفیت و تعداد تخمک همراه است، اما ناباروری می تواند در هر سنی به دلایل مختلف از جمله اختلالات هورمونی، آناتومیک یا اختلالات سیستم ایمنی رخ دهد. اگر بیش از 12 ماه برای باردار ی اقدام کردید و نتیجه نگرفتید، حتما بررسی پزشک لازم است.
آیا داشتن سکیل قاعدگی منظم نشانه قطعی سلامت باروری است؟
قاعدگی منظم می تواند نشانه ای خوبی برای شما باشد، اما تضمینی برای تخمک گذاری با کیفیت مناسب و یا سلامت سایر اجزای سیستم تولید مثلی شما نیست و یا حتی ممکن است مشکل از سمت همسر شما باشد.
آیا در صورت طبیعی بودن بررسی های همسر، علت ناباروری مربوط به زن است؟
ناباروری یک مساله مشترک است. در حدود 30% موارد عامل مردانه دخیل است و در حدود 20-30% موارد نازایی علت ناباروی مشترک بین زن و مرد است. بررسی هم زمان زن و مرد، رویکرد صحیح و علمی در مدیریت ناباروری است.
تزریق روزانه داروهای ناباروری خیلی سخت و دردناک است آیا راه حل دیگری نیست؟
امروزه نسل جدید این داروها مثل با نیمه عمر طولانی وجود دارند تا با یک تزریق زیر جلدی در روزهای ابتدایی سیکل، نیاز به تزریقات مکرر روزانه را کاهش دهند. البته دقت کنید که این داروها باید تحت نظر پزشک متخصص باروری برای شما تجویز شوند.
آیا مصرف داروهای IVF سرطانزا هست؟
آیا با تعداد کم تخمک، شانس بارداری از بین می رود؟
خیر، حتی با تعداد کم تخمک نیز در صورت بالا بودن کیفیت تخمک ها احتمال تشکیل جنین و موفقیت در لقاح وجود دارد. تعداد تخمک به تنهایی معیار قطعی برای موفقیت در IVF نیست.
آیا تمام بیماران نابارور نیاز به IVF دارند؟
خیر، انتخاب روش درمانی شما وابسته به عوامل بسیار متعددی می باشد مثل علت ناباروری، سن بیمار، مدت زمان تلاش برای بارداری و ذخیره تخمدانی شما. برخی از زوج ها با درمان های دارویی یا تلقیح داخل رحمی (IUI) به نتیجه می سرند. به پزشک خود اعتماد کنید چون بهترین روش درمانی را برای شما پیشنهاد خواهد کرد.
آیا بیمار می تواند داروهای تزریقی خود را در منزل تزریق کند؟
بله، برخی از داروهای ناباروری به صورت سرنگ های از پیش پر شده هستند و با آموزش صحیح می توانند توسط خود بیمار یا همراه او در منزل تزریق شوند. فیلم آموزشی برخی از داروهای ناباروری شما نیز در این پیج وجود دارد.
اگر اولین IVF جواب نداد،آیا ادامه درمان بی فایده است؟
چگونه می توان با اضطراب ناشی از درمان های ناباروری مقابله کرد؟